بحران پنهان در دل زمین

به گزارش سرویس اقتصادی زمان آنلاین، با وجود ظرفیت‌های غنی معدنی کشور، وضعیت فعلی این حوزه حاکی از ضعف ساختاری و ناهماهنگی میان نهادهای مسئول است. در شرایطی که کشورهای توسعه‌یافته با بهره‌گیری از تکنولوژی روز در حال افزایش بهره‌وری و کاهش آثار زیست‌محیطی معادن هستند، در ایران بسیاری از معادن با روش‌های سنتی و بعضاً مخرب اداره می‌شوند. در این بین، سخنان برخی از نمایندگان مجلس ابعاد تازه‌ای از این بحران را روشن می‌کند: مصطفی پوردهقان، نماینده اردکان در مجلس شورای اسلامی در خصوص اینکه برخی از مشکلات معادن باید رفع شوند در گفت‌وگو با پیام زمان گفت: برخی نهادها پهنه فعالیت‌های معدنی را محدود کرده و حاشیه سود این حوزه را به حدی پایین آورده‌اند که سرمایه‌گذار این حوزه رغبتی به تمایل فعالیت خود در این زمینه ندارد. این ممنوعیت‌ها در حوزه‌هایی مثل مالیات، سهم نهادها، سوخت، جاده و … است. وی افزود: معادن ما در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات به شدت فرسوده شده و نیاز به قوانین خاصی احساس می‌شود که هم واردات را افزایش بدهد و هم ظرفیت داخل را برای تولید ماشین‌آلات بالا ببرد. پوردهقان در خصوص شرایط شرکت چادرملو گفت: شرکت چادرملو در سال آخر معدنی است که در آن قرار دارد. ذخایر معدنی این شرکت تمام شده و اگر قبلا در حوزه اقدامات زیست‌محیطی کم‌کاری اتفاق افتاده، اخیرا پیشرفت‌هایی داشته‌ایم. نماینده مردم اردکان در این خصوص تشریح کرد: ما توانسته‌ایم فعالین این حوزه را به این بحث مجاب کنیم که به سمت اقتصاد سبز بروند و فیلترهای خود را مجهز کنند؛ مثلا مصرف آب را کاهش بدهند. پوردهقان در خصوص نقش دولت در این زمینه گفت: باید مشوق‌هایی قرار داده شود تا اهالی این حوزه به این سمت حرکت کنند و همچنین جرائمی برای کسانی تشریح شود که با فعالیت‌های خود محیط‌زیست را تخریب می‌کند. این اظهارات به‌خوبی نشان‌دهنده فشار مضاعف بر صنعت معدن ایران است. از سویی، قوانین پیچیده و هزینه‌بر، حاشیه سود را کاهش داده و بخش خصوصی را از سرمایه‌گذاری دلسرد کرده؛ از سوی دیگر، نبود راهبردی واحد در حوزه تجهیزات، موجب شده تا معادن با ماشین‌آلات فرسوده و راندمان پایین فعالیت کنند.

همچنین محمدصالح جوکار، نماینده کرمان، نسبت به عواقب برداشت‌های غیرعلمی و بی‌رویه هشدار داده و می‌گوید: بهره‌برداری از معادن ما بر اساس روش‌های جدید نیست. عدم نظارت دقیق بر برداشت معادن باعث شده که معادن از چرخه انتفاع خارج شوند و این به علت برداشت‌های بی‌رویه و ناصحیح است. وی در خصوص اینکه مشکلاتی در این زمینه برای مردم محلی ایجاد می‌شود گفت: گاهی اوقات در ۵۰۰ متری برخی روستاها انفجار رخ می‌دهد که تهدیدی برای قنات‌ها و چشمه‌هاست. نماینده مردم کرمان در خصوص آسیب‌های اقتصادی نیز گفت: ما حق نداریم محصول اولیه و میانی را صادر کنیم و تنها باید محصول نهایی را به کشورهای دیگر بفروشیم؛ چراکه تنها پرداخت عوارض آن می‌تواند مشکلات عدیده‌ای برای ما در آینده ایجاد کند. جوکار تاکید کرد: باید از محصولات پایین‌دستی غافل نباشیم و آنها را وارد چرخه سرمایه‌گذاری کرده و زنجیره ارزش را تکمیل کنیم چون امروز کمترین انتفاع را دارند. این سخنان بر دو نکته کلیدی تاکید دارد: نخست، نبود دانش فنی و نظارت منسجم باعث نابودی معادن شده و دوم، خام‌فروشی به جای توسعه صنایع پایین‌دستی، باعث شده که کشور از ارزش واقعی منابع معدنی خود بی‌بهره بماند.

شرایط فعلی معادن ایران نیازمند مداخله فوری و اصلاحات ساختاری است. از بازنگری در قوانین مالیاتی گرفته تا نوسازی ناوگان ماشین‌آلات، توسعه صنایع پایین‌دستی، حفاظت محیط‌زیست و آموزش نیروهای متخصص، همگی باید در اولویت قرار گیرند. در غیر این‌ صورت، سرمایه‌گذاری در این حوزه با رکود بیشتر مواجه خواهد شد و معادن ایران، به جای ثروت‌زایی، باری بر دوش اقتصاد و طبیعت کشور خواهند بود.