تیغ دلار آمریکایی بر اقتصاد ایرانی

به گزارش خبرنگار زمان آنلاین پس از وقوع جنگ ۱۲روزه ایران و رژیم صهیونیستی، قیمت دلار نوسانات شدیدی را تجربه کرد. قیمت این ارز در زمان وقوع جنگ و پس از آنکه کشورهای غربی ادعاهای واهی از ایران در مجامع بین‌المللی مطرح می‌کردند، به شدت افزایش پیدا می‌کرد و بدون دلیل مستند، به خصوص در زمان‌هایی که کشور از تنش‌های بین‌المللی آسوده بود، روند کاهشی داشت. علی‌رغم آنچه مسئولان اقتصادی کشور ادعا می‌کنند، اتفاقاً قیمت دلار تاثیر مستقیم روی اقتصاد کشور هم دارد و حتی اگر تاثیر مستقیم هم نداشته باشد، تجربه چندسال اخیر همه ما ثابت کرده که بسیاری از سودجویان و واسطه‌ها با سوءاستفاده از نوسانات قیمت ارز بر قشر متوسط و فقیر جامعه فشار وارد می‌کنند و ادعای آنها افزایش قیمت دلار و بی‌ثباتی این بازار است. به همین دلیل شرایط اقتصادی ایران بسیار پیچیده و سخت‌تر از قبل از جنگ شده است.

یکی از آسیب‌های غیرقابل انکار افزایش و کاهش قیمت دلار، از دست رفتن سرمایه است. جدای از کسانی که این ارز را دپو کرده تا سود ببرند و با کاهشی شدن آن حتی شاهد آمار تامل برانگیز افزایش سکته نیز هستیم، هستند تولیدکننده‌ها و واردکننده‌های خصوصی که به دلیل نوسانی بودن بهای این ارز، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای انجام مراودات خود ندارد.

به عقب‌تر که بازگردیم، استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم توسط مجلس شورای اسلامی با این وعده انجام شد که تاثیر مثبت در اقتصاد و معیشت مردم ملموس باشد. همان زمان مخالفان استیضاح همتی بر این موضوع تاکید داشتند که چگونه امروز یکی از نارضایتی‌های مردم افزایش بی‌رویه قیمت دلار و در مواقعی کاهش غیرمنطقی آن است و قرار است وزیر اقتصاد استیضاح شود؟ افرادی با کمترین سواد سیاسی و جامعه‌شناسی نیز می‌دانند که نوسانات قیمت ارز تقصیر رئیس کل بانک مرکزی است؛ یعنی محمدرضا فرزین که از جمله مدیران ابقاشده دولت سیزدهم است و در همان دولت سیزدهم هم کارنامه قابل دفاعی نداشت و امروز که بر این صندلی تکیه زده، همچنان اقدامات غیر قابل دفاع او ادامه دارد.

فرزین در میانه همین کاهش‌ها و افزایش‌ها، با رفتارهای نسنجیده‌ای چون تراکتورسواری یا تفاخر به اینکه به عنوان عیدی برای مادر خود سکه تمام بهار آزادی خریداری می‌کند، نه تنها برای درست شدن اوضاع کاری نکرده، بلکه آن را بدتر هم کرده است.

کارشناسان چه می‌گویند؟

کامران رحیمی، کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که دلار در کانال ۹۸ هزار تومان قرار دارد. آیا این سطح کف نهایی بازار است؟ اظهار کرد: نه الزاماً. چیزی که کمتر به آن پرداخته شده، فشار تقاضای پنهان در ماه‌های آینده است؛ مخصوصاً واردات کالاهای اساسی و تسویه‌های ارزی شرکت‌ها. این‌ها می‌توانند دوباره به بازار شوک وارد کنند. بنابراین ۹۸ هزار بیشتر یک «ایستگاه روانی» است تا کف قطعی.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اصلی ترین دلیل کاهش نرخ دلار ناشی از سیاست‌های مقطعی بانک مرکزی است. این گزاره حرف درست است؛ اما کامل نیست. یک عامل کمتر دیده‌شده، تغییر در الگوی سرمایه‌گذاری مردم است. بخشی از نقدینگی که پیش‌تر وارد ارز می‌شد، حالا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا حتی بازار سهام پارک شده است. این تغییر رفتار می‌تواند افت دلار را پایدارتر کند.

وی افزود: چند شاخص‌ مهم برای پیش‌بینی مسیر بعدی دلار وجود دارد. اما دو شاخص کلیدی وجود دارد: یکی نسبت نرخ حواله به دلار نقدی است که اگر کمتر از ۲ درصد بماند، فشار نزولی ادامه خواهد داشت. دوم، حجم خرید حقیقی‌ها در بازار طلا و سکه؛ اگر این خریدها متوقف شود، سیگنال قطعی برای ادامه افت دلار خواهد بود.

رحیمی در پاسخ به پرسش که آیا امکان سقوط دلار به زیر ۹۰ هزار تومان هم وجود دارد؟ تاکید کرد: بله، اما به یک شرط: ثبات در سیاست های اقتصادی و سیاسی و افزایش ورودی ارز صادراتی. اگر این دو رخ دهد، بازار می‌تواند حتی به کانال ۸۹ هزار تومان هم سرک بکشد. در غیر این صورت، محدوده ۹۴ تا ۹۶ هزار تومان می تواند همان کف‌سازی اصلی بازار باشد.

وی تصریح کرد: بزرگ‌ترین اشتباه در شرایط فعلی، خرید هیجانی برای حفظ ارزش دارایی است. بازار در حال حاضر هوشمندانه‌تر از قبل عمل می‌کند و با سیگنال‌های واقعی قیمت‌گذاری می‌شود. توصیه من این است که تا زمانی که شاخص‌های بنیادی تغییر نکنند، خرید دلار نه‌تنها سود ندارد، بلکه می‌تواند زیان‌آور باشد.

فرزین و حل مشکل با کانال‌های تلگرامی

به تازگی یکی از فعالان اقتصادی از گفتگویش با فرزین خبر داده و اظهار کرده است که از رئیس‌کل بانک مرکزی پرسیده که چطور قصد دارد نرخ ارز را کنترل کند. فرزین در پاسخ گفته است که «کانال‌های تلگرامی درست کرده‌ایم و به مردم القا می‌کنیم که دلار به سمت پایین می‌آید و مردم هم بر اساس این اطلاعات، دلار را پایین می‌کشند.» این اظهارنظر اگر درست باشد، نه تنها نشان‌دهنده مدیریت ناکارآمد بانک مرکزی است، بلکه گواهی بر این است که فرزین بیشتر از آنکه به دنبال سیاست‌های عملی و فنی باشد، به دنبال استفاده از کانال‌های تلگرامی به عنوان ابزاری برای کنترل غیرواقعی نرخ ارز است.

راهکار وزیر اقتصاد؛ تک‌نرخی کردن ارز

سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در این خصوص گفت: تلاش می‌کنیم تغییراتی به وجود بیاوریم که به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم تا بازار ارز یک نرخ داشته باشد و بانک مرکزی بتواند آن را در برنامه‌های خود اعمال کند و دیگر شاهد جهش‌های ارزی نباشیم.

وی تاکید کرد: تا وقتی که این انواع و اقسام نرخ ارز وجود دارد مستمرا این نوسانات و جهش‌ها و بی‌ثباتی در بازار وجود دارد.

رویای محلی چون عدم وابستگی به دلار

از مواردی که به مردم وعده داده شده این است که وابستگی خود را به دلار کمتر کنیم و بر اقتصاد داخلی متکی باشیم. این فقط هم مشکل ما نیست؛ در جهان تحرکات مختلفی در این خصوص انجام شده و گسترش تجارت و پیمان‌های میان کشورهای متضرر از تحریم چون سازمان همکاری‌های شانگهای یا بریکس، راهکارهایی برای کاهش وابستگی به دلار و ایالات متحده آمریکاست. این وعده را می‌توان آمال دانست به خاطر اینکه آنچه امروز در ایران به وقوع می‌پیوندد، کاملاً مغایر با وعده داده شده است و قیمت دلار مستقیماً در سفره مردم تاثیرگذار است. چگونه می‌توان چنین مقوله مهمی را رها کرد و تنها با ادعاهای واهی با آن مواجه شد؟

حال که دلار انقدر موثر است و می‌تواند شرایط اقتصاد را دگرگون کند، اگر نمی‌توان جلوی کاهش یا افزایش آن را گرفت، آیا نمی‌توان دلالان را حذف کرد و یا با مجازات‌های پشیمان‌کننده مواجه کرد؟ نمی‌توان مدیری را که در سخت‌ترین دوران اقتصادی کشور دغدغه خرید سکه برای مادر خود دارد را جابه‌جا کرد؟ نمی‌توان بازار را با نظارت‌های سختگیرانه و مجازات افرادی که گوش مردم را به بهانه قیمت دلار می‌برند، کنترل کرد؟ اگر نمی‌توان تمام این کارها را کرد، برای عضویت در شانگهای، بریکس و امثالهم بیش از این هزینه ندهیم و رفتارهای بین‌المللی خود را بر گسترش ارتباط با غرب و حل کردن مشکلات و موانع اقتصادی با اتحادیه اروپا و آمریکا تنظیم کنیم چراکه قرار نیست بهای پایداری اقتصادی ما را قشر متوسط و فقیر جامعه بدهند.