بهانه های واهی برای گرانی قوت غالب مردم/بازار برنج در قبضه بنکداران

دانه های سفید و ریز برنج هنگامی که روی یکدیگر انباشته می شوند یکی از پرمصرف ترین و پرطرفدار ترین مواد غذایی کشور ایران و بسیاری از کشورهای صنعتی و غیر صنعتی جهان را تشکیل می‌دهند.

برنج این طلای سفید سفره های مردم، در برخی از کشور های شرقی که به نوعی جهان سوم حساب می شوند و بخش بالایی از مردم آن در سطح متوسط یا فقیر زندگی می کنند، آن را به عنوان قوت غالب و گزینه اصلی خوراک روزمره تولید و مصرف می کنند.

همچنین برنج به عنوان اصلی ترین ماده غذایی در سفره ایرانی ها  و در گروه غلات قرار می‌گیرد و به دلیل مصرف بالای این ماده غذایی بخشی از تامین آن از طریق واردات انجام می شود.

مصرف برنج در ایران به حدی بالا است که در برخی از آمار و تحلیل ها آن را تا اندازه ۷ برابر اروپا نیز می‌داند به این ترتیب متوجه می‌شویم که یکی از پرمصرف ترین کشورها در زمینه برنج و غلات کشور ایران است. البته نحوه محاسبه این میزان مصرف در ایران و سایر کشور ها ممکن است تفاوت هایی داشته باشد.

طبق برخی از آمار سال های گذشته مصرف سرانه برنج در ایران حدود ۳۸ کیلوگرم بوده است.

در سال‌های اخیر، بازار برنج ایران تحت تاثیر تصمیمات متناقض دولتمردان و تغییرات مدیریتی دچار نوسانات شدید شده است، عده‌ای از مسوولان معتقدند که تولید داخل کل نیاز کشور را تامین می‌کند، عده‌ای هم معتقدند باید واردات صورت گیرد، در همین بی‌برنامگی امسال هم واردات کمتر شد هم تولید داخل ۲۰ درصد کاهش یافت.

در حالی که برخی مسوولان از افزایش تولید و بی‌نیازی به واردات سخن می‌گویند، آمارهای میدانی و شرایط بازار نشان می‌دهد که کمبود برنج، هم در تولید داخلی و هم در واردات، تاثیرات مستقیمی بر افزایش قیمت این کالای اساسی داشته است.

با این حال آمارها نشان می‌دهد که با وجود اینکه تولید برنج در کشور، امسال کاهش یافته اما واردات آن نیز به مقدار لازم انجام نشده و همین مساله نیز موجب التهاب بازار این کالای اساسی و به تبع، افزایش قیمت‌ها شده است.

سیر صعودی این افزایش قیمت ها که از اواخر سال گذشته آغاز شد در روزهای اخیر و در زمانی که به روزهای برداشت محصول از شالیزارها نزدیک می شویم غیرقابل باور است بطوریکه شاید حضور آن بر سر سفره های برخی از اقشار جامعه کمرنگ شود.

قیمت برنج در دست بنکداران

در حالی که در هفته های اخیر قیمت برنج وارداتی از سوی وزارت جهاد کشاورزی اعلام شده ولی هیچگونه اعلام نظری از سوی این وزارتخانه برای برنج ایرانی نشده و عملا بازار این محصول دردست بنکداران و واسطه ها قرار گرفته است.

چند روز پیش، رضا کنگری رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی کشور گفت: افزایش قیمت برنج و روغن منجر به تشدید نظارت‌ها در بنکداری و عمده فروشی‌ها شده است، درحالیکه باید نظارت‌ها از مبدا باشد.

به گفته وی، قیمت خرید هرکیلو برنج ایرانی عنبر بو از کشاورز ۲۳۵ هزارتومان و برنج هاشمی ۳۲۵ هزارتومان است، درحالیکه بنابر مصوبه اخیر ستاد تنظیم بازار سقف قیمت برنج ایرانی ۲۰۰ هزارتومان تعیین شده است.

کنگری ادامه داد:در بازدید‌های میدانی پس از مشاهده فاکتور‌ها هرکیلو برنج ایرانی از ۲۵۵ تا ۳۴۰ هزار تومان خریداری شده است که همین امر منجر به جریمه کاسبان به دلیل فروش بالاتر از ۲۰۰ هزار تومان شده است.

رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی با اشاره به نزدیک شدن فصل برداشت برنج ایرانی در ۲۰ روز آینده گفت: با ورود محصول جدید به بازار، قیمت‌های کاذب شکسته می‌شود و بازار به تعادل می‌رسد.

عدم تخصیص ارز برای واردات برنج بهانه ای دیگر برای گرانی

به گفته مسیح کشاورز، دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران قفل‌شدن نه تا دوازده ماهه تخصیص ارز برای واردات برنج، ادامه تأمین کسری برنج مورد نیاز کشور از محل واردات را مختل کرده است.

وی توضیح داده است که معطلی و تأخیر چندماهه تخصیص ارز ترجیحی برای واردات برنج موجب افزایش هزینه‌ خرید اعتباری برنج شده است که در نهایت موجب شده است قیمت تمام‌شده واردات برنج معادل بهای ارز با قیمت آزاد شود، چراکه هزینه‌های تأخیر را تجار باید متقبل شوند.

لازم به توضیح است تخصیص ارز برنج از شهریور ماه سال گذشته متوقف شده است و این در حالی است که برخی واردکنندگان بیشتر از یک سال ارز واردات برنج را دریافت نکرده‌اند.

ستانی در برخی برندها از ۲۵۰ هزار تومان عبور کرده است. بر اساس آمار ارائه‌شده قیمت برنج خارجی از دی ماه ۱۴۰۳ تاکنون رشد فزاینده‌ای را تجربه کرده است؛ طوری‌که کیسه ۱۰ کیلوگرمی برنج پاکستانی دل سوپرکرنل باسماتی که در دی سال گذشته با یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان معامله می‌شد، اکنون با ۵۳ درصد رشد به ارزش دو میلیون و ۵۵۰ هزار تومان رسیده است.

با در نظر گرفتن قیمت فعلی برنج پاکستانی که در برخی موارد به بیش از دو میلیون و ۵۵۰ تومان نیز می‌رسد، خرید برنج ایرانی با وجود قیمت بالای اولیه در بسیاری از موارد به‌صرفه‌تر است، چراکه به دلیل کیفیت بالاتر ضایعات کمتری هم دارد.

همچنین مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، چندی پیش گفته بود که مشکلات ارزی و تأمین منابع مالی، ممنوعیت واردات، قیمت‌گذاری و محدودیت‌های توزیع دلایل رشد قیمت در بازار برنج هستند.

برنج ایرانی نرخ مصوب ندارد

مدیر بازرسی و نظارت بر بازار محصولات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی فقط برای برخی اقلام تنظیم بازاری همچون برنج وارداتی و روغن نرخ مصوب اعلام کرده، گفت: برنج ایرانی نرخ مصوب ندارد و عرف بازار تعیین کننده این محصول استراتژیک می باشد.

مسعود علایی پور افزود: متولی قیمت این محصول همچون دیگر کالاها سازمان حمایت از مصرف کنندگان (سامانه ۱۲۴) که زیر وزارت صمت فعالیت می کند، است ولی در صورتیکه تخلفی محرزشد مردم با این سامانه تماس و شکایات خود را اعلام می کنند.

فروشنده ها فاکتور خرید و فروش برنج نمی دهند/جریمه ها بازدارنده نیست

علایی پور یکی از مشکلات و تخلفات در فروشگاه ها و بنکداری ها را عدم ارایه فاکتور خرید و فروش برنج عنوان کرد و گفت: تخلف در این حوزه از مبدا عرضه شروع می شود زیرا نمی خواهند سندی مبنی بر اینکه قیمت خرید و فروش محصول چقدر است.

وی افزود: اگر از یک فروشنده بتوانیم فاکتور فروش دریافت کنیم در صورتیکه سود فروش بیش از حد مجاز باشد موارد را به سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تعزیرات اعلام می کنیم.

وی تصریح کرد: تنها شکل برخورد سازمان تعزیرات با این گونه متخلفان جریمه نقدی بین ۲ تا ۱۰ میلیون تومان است که این مبلغ جریمه برای این میزان سود در فروش مبلغ بسیار ناچیزی است و به هیچ وجه بازدارندگی ندارد.

علایی پور با بیان اینکه بنکداران برای افزایش قیمت عرف تبانی زیادی با همدیگر دارند، گفت: این در شرایطی است که پس از ایام جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بعضی از فروشندگان به جای همدلی با مردم حتی بعضی از محصولات را تا ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داده اند.

وی افزود: قیمت برنج ایرانی بایستی از سوی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و اتحادیه مربوطه اعلام شود ولی خلائی است که وجود دارد و تنها اقدام ما در مقابل این تخلف را درخواست فاکتور از فروشنده و بنکدار و ارایه به سازمان تعزیرات است.

فروش برنج های وارداتی بالاتر از نرخ مصوب

مدیر بازرسی و نظارت بر بازار محصولات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز یکی دیگر از تخلفات در خصوص فروش برنج را برای برنج های وارداتی دانست و گفت: این برنج ها بایستی با نرخ مصوب وزارت جهادکشاورزی به فروش برسند ولی در عمل در این حوزه نیز باتخلفات زیادی روبرو هستیم.

وی با بیان اینکه واردکننده در عمل حرف وزارت جهاد کشاورزی را نمی خوانند، افزود: این افراد در عمل قانون را دور می زنند و فاکتوری با قیمت مصوب به فروشندگان خرد ارایه می دهند ولی عملا قیمت فروش به فروشندگان بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم بالاتر از نرخ مصوب است.

وی با اشاره به اینکه اینگونه روش فروش را در اصطلاح خودشان با عنوان «پشت فاکتوری» می گویند، اظهار کرد: فروشندگان خرد می گویند اگر ما با این نرخ بالاتر از بنکداران محصول را نخریم اصلا محصول را به ما نمی فروشند.

علایی پور تصریح کرد: یکی از مشکلات در استان البرز نیز عدم فروش برنج وارداتی از سوی شرکت های واردکننده به برنج فروش های استان به دلیل عدم گرانفروشی است.

کلام آخر:

انحصار بازار برنج در دست چند شرکت بزرگ عامل دیگر این تشنج قیمتی است که این شرکت‌ها با خرید عمده برنج ایرانی و کاهش عرضه آن، قیمت‌ها را کنترل می‌کنند.

این در حالی است که در روزهای اخیر اتحادیه تولیدکنندگان برنج اعلام کرده که با برداشت محصول جدید برنج از شالیزارها قیمت برنج ایرانی متعادل می شود.

با این حال اکنون سوال مطرح، این است که وظیفه دولت در کنترل بازار برنج چیست؟ سال گذشته برنج ایرانی رسما از سفره بسیاری از ایرانیان حذف شد و حالا نوبت به برنج خارجی رسیده که دیگر رنگ سفره ایرانیان را نبیند. آیا وظیفه مردم است که با محتکران و سودجویان مبارزه کنند یا این وظیفه‌ای است که وزارت جهاد کشاورزی باید خود را مسئول اجرای آن بداند؟